THERAPIE
Paniekaanvallen
en paniekaanvallen met agorafobie
Klachten
Ik durf niet in de rij te gaan staan voor de kassa. Als ik dat doe dan breekt het zweet me uit. Ik ben bang dat ik flauw ga vallen. Stel je voor al die mensen om me heen die naar me staan te kijken als ik bij kom. Als ik er alleen maar aan denk gaat mijn hart als een razende te keer. Ik ben dan ook bang dat ik het aan mijn hart heb. Vaak voel ik ook een soort druk op de borst. Het is zo'n raar gevoel regelmatig denk ik dat ik een hartaanval krijg.
Wat is er aan de hand ?
Er zijn grote verschillen in de mate waarin individuen met hun lichaam reageren op stressvolle situaties. Mensen die sterk reageren hebben dus vaker te maken met de lichamelijke reacties die horen bij spanning. Soms, vaak in of na een periode van grote veranderingen, worden deze lichamelijke reacties op één moment zo sterk dat de vrees ontstaat dat er iets ernstigs aan de hand is. Als verklaring van de lichamelijke verschijnselen dringen zich rampzalige scenario's op; "Zou ik soms een hartaanval krijgen?", "Straks ga ik flauwvallen", "Ik wordt gek" etc. Iedereen zou angstig worden bij dergelijke gedachten. Op dat moment is de paniekaanval een feit.
De angst voor de lichamelijke gevolgen van angst is zelf weer een bron van angst geworden. Daardoor neemt de angst toe. Op hun beurt nemen de lichamelijke verschijnselen toe en deze toename wordt weer gezien als bevestiging van het rampscenario. Men is terecht gekomen in een vicieuze cirkel waarin de angst steeds hoger oploopt. Dit verhaal wordt samengevat in het onderstaande schema.
Schema Paniek
Behandeling (paniek)
De behandeling bestaat uit de volgende elementen.
- Uitleg over de aard van de paniekaanval
- vertekeningen in het waarnemingsproces opsporen en corrigeren
- opsporen van rampscenario's die van belang zijn
- onderzoeken van de mate waarin de scenario's steunen op feiten
- ontkrachten van de scenario's
- opstellen van realistische scenario's
- leren verdragen van lichamelijke tekenen van angst
Agorafobie
Paniekaanvallen kunnen zich op tal van plaatsen voordoen. Het is begrijpelijk dat er een verband gelegd wordt tussen de angst enerzijds en de plaats waar de aanval optreedt anderzijds. Men kan tijdens zo'n paniekaanval gaan denken Ik moet nu onmiddellijk naar een plekje waar ik veilig ben, naar huis. Als de weg geblokkeerd is, wordt men nog angstiger. Vervolgens gaat men de plaats waar men de paniekaanval had vermijden.
Naarmate er meer plaatsen zijn die men op die manier is gaan mijden wordt de bewegingsvrijheid steeds meer ingeperkt. Men doet geen boodschappen meer als er de kans bestaat te moeten wachten, men gaat niet meer met het openbaar vervoer, men durft de lift niet meer in en ga zo maar door. Dit vermijden van plaatsen, waardoor men in het leven ernstig beperkt wordt, heet agorafobie of ook wel, plein-, of straatvrees. Soms wordt wel de term claustrofobie gebruikt als de angst voor een paniekaanval vooral optreedt in afgesloten ruimten. Het gaat daarbij echter om precies hetzelfde mechanisme en om de angst niet naar een veilige plaats te kunnen gaan.
Behandeling (agorafobie)
Cliënt en therapeut maken samen een inventarisatie van plaatsen die vermeden worden. De cliënt zet die plaatsen op volgorde, van weinig angstaanjagend tot zeer angstig; de resulterende lijst wordt 'angsthiërarchie' genoemd.
Daarna gaat de cliënt in overleg met de therapeut oefenen te beginnen met de makkelijkste om te eindigen met de moeilijkste plaats.
Ontspanningsoefeningen en een behandeling van de paniekstoornis kunnen ook deel uitmaken van de therapie.